لحظه‏ هاى ناب سامرا

اشاره چنانکه همه شما عزیزان مى‏دانید نهم ربیع‏الاول سالروز آغاز امامت امام عصر (علیه السلام) است. امیدواریم این روز عزیز بر همه شما مبارک باشد. تبعیدیان تاریخ یا به نقطه‏اى دوردست فرستاده مى‏شوند تا چشمى به آنها نیفتد و کم‏کم از یادها بروند و حکمرانان بى‏هیچ دغدغه‏اى آنچه مى‏خواهند بر سرشان بیاورند و یا به نزدیکترین پایگاه حکومت فراخوانده مى‏شوند تا تحت مراقبت‏خلیفه و امیر، آهسته بروند و آهسته بیایند و کسى جرات نزدیکى به آنان را نداشته باشد. و این دومین ترفند عمدتا درباره کسانى به کار گرفته مى‏شود که حکومت، هم از جانب آنان نگران بقاى خود باشد و هم جسارت بى‏حرمتى و گستاخى صریح نسبت ‏به آنان را نداشته باشد. اینان ظاهرا چون دیگر شهروندان، روزگارشان را سپرى مى‏کنند اما حتى نفس کشیدنشان به خلیفه گزارش مى‏شود چه رسد به مصاحبتها، و معاشرتها و مجالستهایشان! هرگاه خطرى حکومت را تهدید کند اینانند که روانه زندان مى‏شوند و سهمشان شکنجه و آزار است و بس. و در این میان هر که آگاهتر، بى‏باکتر و آزاده‏تر باشد، سخت‏تر زنجیرهاى اسارت را برپاى رفتنش مى‏بندند و او را محکوم به ماندن مى‏کنند و این است‏ حکایت تلخ اقامت امام حسن عسکرى (علیه السلام) در سامرا، که اگر به انتخاب خود بود شاید هرگز زادگاهش مدینه (شهر باصفاى پیامبر) را ترک نمى‏کرد. سامرا، مرکز خلافت عباسى، سال 235 ق امام سه ساله است که همراه پدر بزرگوارش به امر متوکل خلیفه عباسى به سامرا آورده مى‏شوند تا محترمانه زیر نظر دستگاه خلافت قرار گیرند. این نخستین بار است که سامرا جمعیتى چنین کلان را یکجا به استقبال سرسخت‏ترین مخالفان حکومت مى‏فرستد و آغوشش را بر روى همه حوادثى که مى‏خواهد آینده را رقم زند، باز و بازتر مى‏کند. سامرا، قلب شهر، سالهاى نوجوانى چه دشوار است‏با فشار و جبر بیرونى، روح اختیار و آزادى را در درون خود پروراندن و در وقار و کمال و علم و اخلاق برترین شدن، آنگونه که امام حسن عسکرى (علیه السلام) شد! سکوت و خاموشیش لقب «صامت‏» را براى او به همراه آورد، هدایتگریش سبب شد که وى را «هادى‏» بنامند، تقوا و پاکیش او را «زکى‏» کرد و یکرنگى و صمیمیتش نام «خالص‏» را پیشکش وى نمود. و این همه را در محضر پدر آموخت که او نیز وامدار پدران خویش بود. نگاهشان کن! این دو را که مى‏بینى خاطره همه اهل‏بیت ‏برایت زنده مى‏شود . سامرا، منزل حکیمه خاتون، سال 254 ق اى کاش شادى امشب تا همیشه دل حکیمه را خوش مى‏کرد! امشب عروسى نرجس است ‏با عزیز دل او، نور چشم برادرش حسن عسکرى (علیه السلام) و افسوس که چند روز دیگر حکیمه باید در عزاى برادر بنشیند و جامه سوگ امام على نقى (علیه السلام) را بر تن کند . اى کاش برادرش مى‏ماند و تولد نوزاد حسن را مى‏دید همو که قرار است عالم را از قسط و عدل پر کند آنگونه که از ظلم و جور پر مى‏شود . سامرا اندیشه و آرمان امام هیچ‏کس نمى‏دانست وقتى امام به آن نقطه دوردست‏خیره شده بود، در اندیشه‏اش چه مى‏گذشت . شاید به پراکندگى شیعه فکر مى‏کرد، به آنانکه در نیشابور، سمرقند، بیهق و طوس مى‏زیستند و چشم یارى به امام دوخته بودند تا از نظارت و راهنمایى او بهره‏مند شوند ... شاید هم به محبان خود مى‏اندیشید که هر چند اعتقادى به امامت ائمه نداشتند اما دوستدار اهل‏بیت‏بودند. مردى از امام پرسید: فرق میان شیعه و محب چیست؟ امام فرمود: شیعه آنانند که از ما تبعیت کنند و همه اوامر و نواهى ما را اطاعت نمایند و کسى که چنین نکند و با آنچه خداوند بر او واجب کرده، مخالفت نماید، شیعه ما نیست . سامرا، محله عسکر - سالهاى امامت چشم انتظاران امام از شوق در پوست‏خود نمى‏گنجند نه مى‏توانند بنشینند و نه تاب ایستادن مى‏آورند. آشفته و بى‏قرار به راهى که بناست امام از آنجا بیاید و راهى دارالخلافه شود مى‏نگرند. سامان این شیفتگى ابراز ارادتى است ‏به امام و شنیدن یک حرف از هزاران کلام دلنشین حضرتش اما ... از جانب امام توقیعى به دستشان مى‏رسد: کسى بر من سلام وحتى اشاره هم به طرف من نکند، زیرا که در امان نیستید. و شیعه بى‏آنکه مجال گریستن بیابد، بغض دائمى‏اش را پنهان مى‏کند. سامرا، در خلوت امام حسن عسکرى (علیه السلام) از این زیباتر نمى‏شود، پدر، حسن عسکرى است که چشم بر چشمان فرزندش دوخته، عاشقانه نگاهش مى‏کند و صمیمانه نجوا مى‏کند: پسر جانم مژده باد به تو! تو صاحب زمان هستى، تو مهدى و حجت‏خدا بر زمینش هستى، تو فرزند من و وصى من هستى، من پدر تو هستم تو م ح م د بن حسن بن على بن محمد بن على بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن حسین بن على بن ابى‏طالب (علیه السلام) از نسل رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) و آخرین فرد از امامان پاک و معصوم هستى، رسول خدا به وجود تو بشارت داده است و نام و کنیه را بر زبان آورده، درود خداوند بر ما خاندان باد. دریغا که چنین محبتى باید پنهانى بماند تا به چشم‏زخم نگاههاى آلوده و جان‏زخم دستهاى رسوا گرفتار نیاید. فرزند امام حسن عسکرى (علیه السلام) حیاتش نیز چون تولدش باید در خفا و دور از مراقبتهاى خلافتى ادامه یابد. سامرا، دکان روغن‏فروشى - سالهاى امامت عثمان بن سعید ظرفهاى روغن را زیر و رو مى‏کند تا اموالى را که از شیعیان به وى رسیده در آنجا جاسازى کند و پنهانى نزد ابومحمد عسکرى (علیه السلام) بفرستد. او همچون ابراهیم بن عبده و على بن مهزیار از وکلاى معروف امام است و این روزها که کسى اجازه رفت و آمد و ملاقات با حسن عسکرى (علیه السلام) را ندارد، هدایت ویژه شیعیان از طریق افراد امین و مورد اعتماد امام که سابقه علمى درخشان و نیز ارتباط استوار با امامان قبلى داشته‏اند، صورت مى‏گیرد. مردم از طریق این وکیلان معارف شیعى را در قالب حدیث و کلام مى‏آموزند و نیز نامه‏ها و سؤالات و وجوهات خود را به دست امام مى‏رسانند و امام (علیه السلام) در نوشته‏ها و توقیعاتشان به آنان پاسخ مى‏دهند و البته این همه دور از چشم حکومتیان اتفاق مى‏افتد. سامرا، کوچه پس کوچه‏هاى دارالخلافه - سالهاى امامت باز دوشنبه‏اى دیگر است و امام مجبور است راه دارالخلافه را پیش گیرد تا حضور خود را به آگاهى حکومت‏برساند. دوباره قدمهاى نرم و آرام امام بود و لذت بى‏منتهاى زمین. امام بى‏هیچ شتابى گامهایش را آهسته برمى‏داشت و مى‏دانست پشت درهاى بسته، کسانى نگران نشسته‏اند تا عطر عبور امام مستشان کند. سامرا، زندان حکومتى - سالهاى امامت صالح بن وصیف کلافه شده است، دیگر آزارى نمانده که بر جان امام برساند. او درماندگى را با تمام وجودش احساس مى‏کند . نمى‏داند چاره چیست. دو تن را که بدترین مردم مى‏دانست ‏بر امام مامور کرد ولى آنان چنان تحت تاثیر امام حسن عسکرى (علیه السلام) قرار گرفته که خود در عبادت و نماز به حدى والا دست ‏یافتند. نه راه پس دارد و نه راه پیش، نفس گرم امام در اسارت نیز کارساز است. راستى که داستان، عکس شده است: زندانبان اسیر زندانى مى‏گردد و این سنت همیشه امامان اسیر است. سامرا، سراى عبیدالله بن خاقان کارگزار خلیفه عباسى - سالهاى امامت حاجب وارد مى‏شود. در گوش صاحبخانه زمزمه‏اى مى‏کند. عبیدالله یکباره از جا برمى‏خیزده، چهره‏اش گشاده مى‏گردد، با شادمانى فریاد مى‏زند: اجازه ورود بدهید! و خود به استقبال میهمان جوان مى‏رود . دست در گردن او مى‏اندازد، صورت و پیشانى‏اش را مى‏بوسد، او را در جاى خود مى‏نشاند و با احترام خطابش مى‏کند و مرتب مى‏گوید: پدر و مادرم به فدایت ... شب هنگام احمد بن عبیدالله از پدر مى‏پرسد: میهمانمان کدام بزرگوار بود که چنین احترامش کردى؟ عبیدالله درنگى مى‏کند و سپس پاسخ مى‏دهد، او ابن‏الرضا، امام شیعیان بود که اگر روزى خلافت از دست‏بنى عباس بیرون رود، در میان بنى‏هاشم، جز او کسى شایستگى تصدى آن را ندارد. او به خاطر فصل، صیانت نفس، زهد، عبادت و اخلاق نیکو، سزاوار مقام خلافت است. اگر پدر او را دیده بودى مردى بود بزرگوار، عاقل، نیکوکار، فاضل و ... آرى اینچنین دوست و دشمن امام حسن عسکرى (علیه السلام) را مى‏ستایند . سامرا، در سوگ امام حسن عسکرى (ع) - سال 260ق قیامتى برپا شده از مردم، ناله و شیون همه جا به گوش مى‏رسد، اشکها بى‏امان مى‏بارد و جماعت‏با جنازه امام وداع مى‏کنند. معتمد خلیفه عباسى، ابوعیسى را مى‏فرستد تا گزارش رحلت امام را تهیه نماید و وى چنین تحریر مى‏کند: ابو محمد حسن بن على به مرگ طبیعى دیده از جهان فرو بست و گواه این ماجرا از قضات چند نفر و از عیان دربار چند نفر و از اطبا چند نفر و از امراى سپاه چند نفر هستند. و نیرنگ و فریب همچنان ادامه مى‏یابد. سامراء، آغاز امامت مهدى (عج) ابوالادیان ناباورانه به اطراف خود مى‏نگرد، درست دو هفته پیش بود که امام حسن عسکرى (علیه السلام) وى را طلبید و نامه‏هایى را که با دست مبارکش نوشته بود به وى داد تا به مدائن ببرد فرمود: آنگاه که به سامرا بازگشتى صداى شیون از خانه من خواهى شنید و مرا در آن وقت غسل دهند . ابوالادیان گفت: اى مولاى من! هرگاه چنین واقعه‏اى هولناک روى دهد، امامت‏ با کیست؟ و ایشان فرمود: هر که جواب نامه مرا از تو طلب کند او امام است. ابوالادیان نشانه‏اى دیگر خواست، فرمود: هر که بر من نماز کند جانشین من است و او امام شماست. امروز ابوالادیان به سامرا بازگشته و صداى نوحه از منزل امام مى‏شنود ... جلوتر مى‏رود، جعفر کذاب را مى‏بیند که بر در خانه نشسته و شیعیان به وى تسلیت مى‏گویند. حیرت زده نزدیک مى‏رود اما جعفر سراغى از نامه نمى‏گیرد. خدمتکار امام بیرون مى‏آید و جعفر را براى اقامه نماز بر جنازه امام به داخل فرا مى‏خواند او نیز مهیاى نماز مى‏شود اما دستهایش که براى گفتن تکبیر، بالا مى‏رود، کودکى عبایش را به عقب مى‏کشد و با کلامى که دل ابوالادیان را سخت مى‏لرزاند مى‏گوید اى عمو پس بایست که من سزاوارترم به نماز بر پدر خود از تو! جعفر عقب مى‏رود، کودک بر پدر خویش نماز مى‏گزارد و سپس متوجه ابوالادیان مى‏شود. به او مى‏فرماید جواب نامه‏اى را که با توست ‏به من بده و ابوالادیان آسوده خاطر مى‏گردد که جانشین امام را یافته است.